Hugo Wilhelm Conwentz był niemieckim botanikiem i paleobiologiem. Uważany jest za pioniera systemowego myślenia o ochronie przyrody w Europie i na świecie.
Conwentz urodził się 20 stycznia 1855 roku w miejscowości Święty Wojciech koło Gdańska w rodzinie mennonitów, która w obawie przed religijnymi prześladowaniami uciekła z Holandii i osiedliła się na terenie Prus. Jego ojciec, Abraham, pracował początkowo jako rolnik. Po narodzinach Hugona przeniósł się z rodziną do Gdańska, gdzie zajął się handlem materiałami opałowymi.
Po ukończeniu szkoły, studiował botanikę na Uniwersytecie Wrocławskim oraz w Getyndze. W 1876 roku został asystentem profesora Göpperta na Uniwersytecie Wrocławskim, pracując w należącym do tej uczelni ogrodzie botanicznym oraz obronił pracę doktorską z dziedziny paleobotaniki.
W związku z obowiązującymi wtedy przepisami w celu zrobienia habilitacji musiał opuścić Uniwersytet Wrocławski. Wrócił w 1878 roku do Gdańska. W 1880 roku został pierwszym dyrektorem nowo powstałego Zachodniopruskiego Muzeum Prowincjonalnego w Gdańsku. Funkcję tę pełnił do 1910 roku. Aktywnie działał w celu powiększenia pierwotnej kolekcji muzeum. W tym celu prowadził badania archeologiczne na obszarze Prus, ponadto stworzył dużą sieć terenowych współpracowników muzeum, których zadaniem było pozyskiwanie dla muzeum okazów przyrodniczych lub archeologicznych albo wiadomości o dokonywanych przez miejscową ludność odkryciach takich obiektów.
Dość wcześnie zainteresował się kwestią ochrony przyrody obserwując skutki ekspansji gospodarczej i przemysłowej, która miała miejsce na przełomie XIX i XX wieku.
W 1900 roku pisał w dzienniku: “Wciąż więcej i więcej zakątków przyrody w kraju naszym oraz w innych cierpi z powodu rozwoju kultury. Ziemia narodzona w wyniku działania sił naturalnych, w ciągu długiego czasu została znacznie przekształcona przez człowieka, a niekiedy zupełnie zrujnowana. Jeżeli nie chcemy, aby nasi ludzie utracili związek z rozwojem przyrody jako całości, to nastał czas, aby zabiegać o zachowanie świadków przeszłości i tradycyjnego układu naszych miejscowości, aby poznać i zachować wszystko, co można.”
Jego największą zasługą w dziedzinie ochrony przyrody jest praktyczne wprowadzenie do nauki oraz prawa pojęcia “pomnik przyrody” (autorem pomysłu był podróżnik Aleksander von Humboldt), a także szerokie rozpropagowanie ochrony gatunkowej roślin, zwierząt oraz obiektów przyrodniczych. Z jego inicjatywy powstał w Prusach pierwszy na świecie urząd konserwatora przyrody. W 1906 roku Hugo Conwentz został pierwszym Państwowym Opiekunem Pomników Przyrody.
W pracy “Zagrożenia pomników przyrody oraz propozycje dotyczące ich ochrony” Conwentz zawarł szczegółową teorię tworzenia pomników przyrody oraz sposobów ich ochrony.
Jego działalność miała jednak nie tylko charakter naukowy czy teoretyczny. W trakcie pracy w Gdańsku doprowadził do powstania rezerwatu w Górkach Wschodnich, na terenie którego znajduje się obecnie rezerwat „Ptasi Raj”. Stworzył rezerwat Plagefenn o powierzchni 177 ha w Brandenburgii. Spopularyzował ideę ochrony przyrody publikując prace w wielu krajach Europy i w Stanach Zjednoczonych.
Dzięki jego korespondencji z Marianem Raciborskim powstały w Polsce pierwsze zarysy systemu ochrony przyrody. Doprowadził do wyłączenia w 1918 roku fragmentu Puszczy Białowieskiej o powierzchni około 3 tys. ha spod masowej, rabunkowej wycinki prowadzonej przez armię niemiecką od 1915 roku. Fragment ten stał się zalążkiem późniejszego rezerwatu ścisłego w obrębie Białowieskiego Parku Narodowego. Dzięki niemu zaniechano także planów budowy kolejki leśnej na tym fragmencie.
W 1919 ro udało się Conwentzowi wprowadzić zapisy dotyczące ochrony przyrody i krajobrazu do Konstytucji Republiki Weimarskiej. Dwa lata później wywalczył także przyjęcie ustawy, zgodnie z którą prawną ochronę rezerwatów i pomników przyrody zabezpieczają rząd pruski i straż leśna.
Hugo Conwentz był nie tylko zapalonym biologiem i działaczem ochrony przyrody, ale również wybitnym erudytą i intelektualistą swojej epoki. Jego zainteresowania były bardzo szerokie i obejmowały obok botaniki również archeologię, etnologię i geologię. Uważał, że dziedziny te są ze sobą blisko powiązane i powinny być rozwijane w ścisłym związku.
Prowadził liczne badania archeologiczne. Warto wspomnieć o kilku szczególnie ważnych.
Odkrył w Rzucewie i opisał osady bałtyckich myśliwych polujących na delfiny, pochodzące z okresu kamiennego. Przeprowadził też pierwsze wykopaliska na terenie słowiańskiego grodziska w Sopocie (VIII–X w.). Blokował również rozbudowę Sopotu, która mogłaby zniszczyć stanowiska archeologiczne. Badał tajemnicze pomosty i wały drewniano-ziemne na rzece Dzierzgoń w okolicach wioski Święty Gaj na Pomorzu. Oszacował czas ich powstania na okres wpływów rzymskich i wyraził przypuszczenie, że budowle były elementem bursztynowego szlaku. Późniejsze badania potwierdziły jego hipotezę . Stworzył również podstawy metodyki ochrony archeologicznej.
W sierpniu 1919 roku pojął za żonę Szwedkę Gretę Ekelöf. Zmarł na skutek komplikacji pooperacyjnych 12 maja 1922 roku w Berlinie, gdzie został pochowany.
