Omawiamy tegoroczne wyniki matur. Mężczyźni chętniej zdają matematykę, informatykę i fizykę, podczas gdy kobiety języki oraz biologię i chemię. Wyniki pokazują niewielkie różnice między płciami, ale każą sądzić, że szkoła średnia nie radzi sobie z wyrównywaniem różnic, które spotyka „na wejściu”.
Centralna Komisja Egzaminacyjna udostępniła nam wyniki matur z podziałem na płeć. Przeanalizowaliśmy je – są one o tyle interesujące, że pierwszy i ostatni raz odbywały się w dwóch formułach – tzw. formule 2023, czyli szkoły czteroletniej (przede wszystkim liceum) oraz formule 2015, czyli szkoły pięcioletniej (szkół zawodowych, przede wszystkim techników). To także okazja, aby zobaczyć jak kształtowały sie kwestie płci.
Liczba zdawanych matur
Przede wszystkim podsumowaliśmy liczbę zdawanych matur. Od razu widać różnicę w szkołach – matur wg formuły 2023 było prawie dwa razy więcej niż matur wg formuły 2015. O ile w tej pierwszej formule prawie 2/3 stanowiły kobiety, o tyle w tej drugiej proporcje były odwrotne.
Ta różnica odzwierciedla skład płci w szkołach – chłopcy częściej i chętniej idą do techników, dziewczęta do liceów.
Nie czas i miejsce tutaj na dywagacje na temat przyczyn, rozważaniom „czy technikum to dobra szkoła dla chłopaka” poświęciliśmy osobny wpis.
Rozkład zdawanych matur wg płci zdającej osoby oraz formuły, wg danych CKE.
Warto dodać, że wykres obejmuje liczbę zdawanych egzaminów, a nie liczbę zdających. Jeżeli więc ktoś zdawał pięć przedmiotów (trzy podstawowe i dwa rozszerzone), będzie ujęty pięć razy.
Wybierane kierunki
O ile matura podstawowa zdawana jest przez wszystkie osoby, o tyle duże różnice istnieją w zdawaniu poszczególnych przedmiotów. Spójrzmy najpierw na maturę liceów, czyli formułę 2023.
Jak widać, kobiety znacznie chętniej wybierały rozszerzone języki oraz biologię i chemię. Wiąże się to z ich dominacją na kierunkach humanistycznych oraz biologiczno-chemicznych. Mężczyźni tymczasem chętniej wybierali informatykę i fizykę. Mniej więcej jednakowo popularne wśród kobiet i mężczyzn były matematyka oraz historia (ta ostatnia poniekąd w poprzek trendu mniejszej reprezentacji mężczyzn w humanistyce); ze stosunkowo niewielką dysproporcją mieliśmy do czynienia w geografii.
A tak wyglądało to w formule 2015, czyli szkołach zawodowych
Widać oczywiście ogólnie wyższą liczbę zdających mężczyzn, ale pewne trendy pozostają takie same. Język polski, biologia oraz chemia zdominowane są przez kobiety. Mężczyźni nadal chętniej zdają matematykę, informatykę i fizykę; dominują także w historii. Bodaj najciekawsza jest jednak odwrócona proporcja w rozszerzonym języku angielskim. Jak widać, o ile mężczyźni ogólnie niżej cenią edukację językową (a ona – jak wielokrotnie pisaliśmy – jest dla nich gorzej dostępna z powodu wychowania, stereotypów kulturowych oraz wykluczającej językowo szkoły), o tyle jednak
absolwenci szkół zawodowych chętnie zdają angielski.
Jak widać, uważają go za przydatny – mimo iż tylko 38% z nich planuje kontynuować naukę na studiach wyższych.
Największe różnice w wynikach
Zanim przejdziemy do omówienia wyników, trzeba poczynić kilka zastrzeżeń. Wyniki bezwzględne pomiędzy przedmiotami, a także w ramach jednego przedmiotu, ale pomiędzy formułami (2015 i 2023) są nieporównywalne.
Dodatkowo znaczenie ma wielkość grupy. Mniejsza, ale bardziej „wyselekcjonowana” grupa osiągnie lepsze wyniki w danym przedmiocie. Zawsze więc patrząc na wyniki mężczyzn i kobiet warto spojrzeć, jaka była liczba zdających.
Z analizy wyników odrzuciliśmy wszystkie przedmioty, gdzie było mniej niż 1000 zdających. Ujęliśmy jedynie te, gdzie wyniki płci znacząco różniły się pomiędzy mężczyznami a kobietami.
Z trzech dostępnych miar (mediana, średnia i odchylenie standardowe) wybraliśmy medianę, jako tę, na którą najmniejszy wpływ mają wartości skrajne.
Wynik dodatni (krótsza linia, wynik dodani) oznacza, że lepsze wyniki mieli chłopcy. Wynik ujemny (dłuższa linia, wynik ujemny) oznacza, że lepsze wyniki miały dziewczęta. Nie ujęliśmy egzaminów, gdzie różnica wyników była w zakresie plus minus 5 punktów procentowych. A było ich zdecydowanie najwięcej. Odpowiednimi kolorami zaznaczyliśmy przedmioty, dla których kobiety osiągnęły lepszy wynik niż mężczyźni.
Co ciekawe, w górnej części wykresu dominuje humanistyka.
Języki obce, historia oraz wiedza o społeczeństwie. Przedmioty ścisłe pojawiają się dopiero później.
Różnice w wynikach matur obowiązkowych
Ciekawe jest także spojrzenie na wyniki matur obowiązkowych. Obowiązują one z trzech przedmiotów: języka polskiego, matematyki i języka obcego. Ponieważ zdecydowana większość uczniów wybiera język angielski, uprościliśmy wykres wybierając tylko ten.
Jak widać, mężczyźni w szkołach zawodowych (formuła 2015) zdecydowanie lepiej poradzili sobie z językiem od dziewcząt. Nieco lepiej wypadli także w matematyce, w obu formułach. Kobiety natomiast nieco lepiej zdały język polski.
Wiadomości dobre i złe
Zanim jednak ktokolwiek dojdzie do wniosku, że „chłopaki rzadziej zdawali, ale lepiej zdali”, przypominamy: obie wartości (liczba zdających i wynik) są powiązane, mniej, ale bardziej „wyselekcjonowanych” uczniów osiągnie średnio lepsze wyniki.
Główny problem zaczyna się nie na maturze, a w szkole podstawowej – jest nim fakt, że zaniedbywana edukacja językowa chłopców materializuje się jako aż 8 pkt. różnicy na ich niekorzyść w egzaminie z języka polskiego. Zamyka to wielu z nich drogę do szkoły średniej.
Potem jest już tylko niwelowanie różnic, ale i z tym szkoła sobie nie radzi.
Trochę lepsze wyniki mężczyzn wydają się być zjawiskiem normalnym – jest ich mniej, są więc (teoretycznie) przeciętnie lepsi, powinni osiągać lepsze wyniki. Tymczasem kobiety dalej lepiej zdają maturę z języka polskiego. Szkoła średnia nie sprawdza się więc jako mechanizm wyrównywania. Martwi też ich lekceważenie przedmiotów takich jak biologia i chemia – to przez to mamy tak niewielu mężczyzn na studiach medycznych i – w konsekwencji – wykluczenie mężczyzn w opiece i profilaktyce zdrowia, któremu poświęciliśmy wiele artykułów.
Są też dobre wiadomości. Zdecydowanie dobrą wiadomością jest to, że mężczyźni ze szkół zawodowych (formuła 2015) cenią języki obce i dobrze je zdają. Cieszy także duża liczba i dobre wyniki chłopaków z historii. Humanistyka jest bardzo ważna i bardzo brakuje w niej zdolnych i wartościowych mężczyzn.