Technologia, matka emancypacji

Wbrew temu, co często się słyszy, to nie tylko zmiany społeczne pozwoliły na zmianę modelu związku i aktywność zawodową kobiet. Zawdzięczamy to przede wszystkim zmianom technologicznym.

Gdyby zapytać przeciętnego Polaka i przeciętną Polkę, komu zawdzięcza zmiany społeczne prowadzące do większego partnerstwa pomiędzy płciami w związku, powiedzieliby zapewne, że to zmiany prawne – powszechne prawo wyborcze, równość wobec prawa, edukacja kobiet, itd. To oczywiście wszystko prawda, ale nie zapominajmy o jeszcze jednym ważnym aspekcie: zmianach technologicznych.

Coraz wygodniejsze życie

W historii pozostawanie kobiet w domu nie było wyborem, a koniecznością – ponieważ prace pochłaniały znaczną część dnia. Wymieńmy najważniejsze wynalazki techniczne, które ulżyły w pracach domowych:

  • Pralka, współcześnie automatyczna. Trudno przecenić jej wpływ na odciążenie pracy kobiet. Istniało na przykład coś takiego jak „dzień prania” – kiedy wszystkie kobiety ze wsi / dzielnicy spotykały się przy bieżącej wodzie, aby „oprać” rodzinę. Publikacje poświęcone krajom rozwijającym się szacują, że „odzysk czasu” związany z praniem to ok. 1-2 godzin tygodniowo. Pomaga w tym także żelazko.
  • Lodówka. Choć nie „wykonuje” żadnej czynności, to pozwala przechowywać żywność w dobrym stanie. Skraca więc czas poświęcony na zakupy, które już nie muszą być codzienne; lodówka pozwala także urozmaicić dietę i ograniczyć ryzyko niedożywienia i głodu.
  • Odkurzacz, coraz częściej odkurzacz autonomiczny. Pozwala oszczędzić czas na utrzymanie domu w czystości; ten wpływ szacowany jest na ok. 18 godzin rocznie. 
  • Zmywarka. Choć w 2018 była obecna tylko w około 1/3 domów, oszczędza czas poświęcony na sprzątanie po posiłku i zmywanie naczyń.
  • Kuchenka mikrofalowa, piekarnik, thermomix – nowoczesne urządzenia pozwalające skrócić, uprościć oraz urozmaicić przygotowanie posiłku.
  • Komputer, który pozwala na wyszukiwanie informacji, zdalną naukę, rozrywkę, pracę i zakupy (również oszczędzając czas).
  • Samochód – który pozwoli kobietom zużywać mniej czasu na przemieszczanie się np. w celu zakupienia niezbędnych w gospodarstwie domowym.
  • Antykoncepcja – tabletka, spirala, itd. Pozwoliła ona kobiecie decydować o własnej rozrodczości i oderwać ją od seksu. 

Można więc powiedzieć, że technologia jest matką emancypacji. I podziękować wszystkim naukowcom, wynalazcom i firmom, że tę emancypację umożliwiły. 

Jest wiele prac, które starają się „wycenić” korzyści z posiadania urządzeń gospodarstwa domowego (m.in. tata ta, a także ta), natomiast głównie dotyczą krajów rozwijających się lub okresu, kiedy następowało szybkie wyposażanie gospodarstw domowych w urządzenia gospodarstwa domowego (np. USA w latach 1960-1980). W Polsce proces wyglądał trochę inaczej – po II Wojnie Światowej, z powodów demograficznych i ideologicznych, praca kobiet stała się powszechna; dopiero potem nastąpiło wyposażenie gospodarstw we wszystkie te dobra, które uważamy za zdobycze cywilizacji. Nie tyle miało więc uwalnianie czasu kobiet do aktywności edukacyjnej i zawodowej, jak dzieje się to w krajach rozwijających się, ile poprawa komfortu życia całej rodziny.

Warto dodać jeszcze jedno: wykształcenie matki ma kluczowe znaczenie dla umiejętności i dobrobytu dzieci. Efektem dodatkowym efektem odciążenia kobiet od prac domowych jest więc znacząca poprawa szans życiowych dzieci. Jak pięknie powiedział kiedyś prof. Hans Rosling, popularyzator nauki, z pralki „wychodzą” nie tylko czyste ubrania, ale przede wszystkim książki.    

Wpływ technologii na podział obowiązków

Z obszernego badania GUS („Budżet czasu ludności”) wykonanego w roku 2013 wynika nadal duża nierównowaga pomiędzy kobietami a mężczyznami w pracach domowych. Kluczowy wykres tej publikacji…

Źródło: Budżet czasu ludności, badanie GUS

…pokazuje że różnice dotyczą przede wszystkim opieki nad dziećmi oraz przygotowania posiłków. W 2023 GUS zainicjował nowe badanie (które prawdopodobnie pokaże więcej partnerstwa i prawdopodobnie generalnie niższe zaangażowanie czasowe obu płci), ale na jego wyniki musimy poczekać co najmniej rok.

Ciekawie prezentuje się także podział prac domowych na poszczególne typy czynności. 

źródło: Badanie CBOS „Kobiety i mężczyźni w domu

Jak w soczewce widać nie tylko większe partnerstwo (co omawialiśmy już na blogu), ale także większe nasycenie gospodarstw technologią wspierającą prace domowe, która umożliwia więcej podziału obowiązków, widocznego m.in. w załatwianiu spraw urzędowych (telefon, komputer), zaangażowaniu obojga partnerów lub mężczyzn w przygotowanie posiłków. Nie widać natomiast rosnącego zaangażowania kobiet lub obojga partnerów w wykonywanie drobnych napraw. Mimo, że tutaj też istnieją coraz doskonalsze narzędzia umożliwiające prace bez poświęcania takiej siły fizycznej (np. wkrętarki, szlifierki), pozostaje ona nieomal wyłącznie domeną mężczyzn.

Podsumowując ten materiał, można powiedzieć, że dzisiejszy poziom partnerstwa i zaangażowania kobiet w życie publiczne, ich osiągnięcia w nauce, polityce, działalności społecznej, sztuce, itd. – mówiąc krótko, uwolnienie potencjału połowy ludzkości i do czegoś więcej niż wychowanie dzieci, utrzymanie domu i „obsługę rodziny” – zawdzięczamy również technologii.

Powinniśmy więc podziękować naukowcom i inżynierom w co najmniej tak dużym stopniu co sufrażystkom i emancypantkom.

I oczywiście nie wolno nam deprecjonować lub bagatelizować osiągnięć obywatelskich ruchów kobiecych, które na równi z technologią doprowadziły do zmiany sytuacji kobiet i ich emancypacji.

Pomóż zmienić świat na lepsze

Przyłącz się