Wąsopad na horyzoncie: jak nie zachorować albo wcześnie wykryć nowotwór?

W poprzednim tekście pokazaliśmy, że na nowotwór umiera ponad 50 tysięcy mężczyzn rocznie. Ale nasz los jest częściowo w naszych rękach. Jak zmniejszyć szanse na zachorowania? Jak szybciej wykryć nowotwór?

Czynniki zwiększające ryzyko zachorowania

Do uznanych głównych czynników ryzyka rozwoju nowotworów należą:

  • palenie papierosów – palenie papierosów odpowiada za prawie 90% przypadków raka płuc oraz dużą część innych nowotworów. Wdychany czynnie lub biernie dym zawiera ponad 70 substancji o udowodnionym działaniu rakotwórczym,
  • dieta i niezdrowy styl życia – brak aktywności fizycznej, niewłaściwa dieta oraz nadmierne spożycie alkoholu zwiększają ryzyko wielu nowotworów, w tym nowotwory związane z układem pokarmowym oraz raka prostaty,
  • zanieczyszczenie środowiska życia i pracy – ekspozycja na szkodliwe substancje, takie jak azbest czy dym tytoniowy, spaliny i pyły, może zwiększać ryzyko nowotworów płuc i innych narządów. Warto nadmienić tutaj narażenie na promieniowanie UV – ekspozycję na słońce podczas pracy (pracownicy rolni, budowlani itd.).,
  • czynniki genetyczne – rodzinne obciążenie zwiększa prawdopodobieństwo zachorowania na niektóre nowotwory, zwłaszcza raka prostaty czy jelita grubego. Można to zweryfikować, wykonując badania genetyczne i analizując historię choroby w swojej rodzinie.

Każdy z nas może mieć wpływ na część z tych czynników, a dzięki proaktywnemu podejściu, zmniejszyć ryzyko rozwoju zmian, które w przyszłości mogą przekształcić się w nowotwór.

Kluczowe w tym procesie są regularne kampanie edukacyjne, które upodmiotowią zarówno mężczyzn, jak i kobiety, w zakresie zdrowia i długoterminowej – a nie przygodnej – profilaktyki nowotworowej.

Rola profilaktyki i wczesnego wykrywania

Wczesne wykrycie nowotworu zwiększa szanse na pełne wyleczenie, dlatego wspomniana profilaktyka jest kluczowa. Regularne badania kontrolne, takie jak poszerzone badania z krwi, badanie prostaty, profilaktyczna kolonoskopia, USG jamy brzusznej, USG jąder czy dermatoskopia skóry, mogą uratować życie. Mimo to wielu mężczyzn nie decyduje się na takie regularne badania, co jest jednym z głównych wyzwań w walce z nowotworami.

W Polsce dostępne są aktualnie nieliczne programy profilaktyczne finansowane przez NFZ, z których mogą skorzystać mężczyźni.

Jednym z nich jest znany program „Profilaktyka 40 PLUS” (otwarty do końca 2024 – ma zostać zastąpiony podobnym), w którym wzięło udział ponad milion mężczyzn. Bezpłatnie można wykonać również badania kolonoskopowe pod kątem raka jelita grubego dla mężczyzn po 50. roku życia lub młodszych w grupie ryzyka. Istnieje również program profilaktyki chorób odtytoniowych. Na tym aktualna oferta NFZ się kończy. Będziemy oczekiwać nowych programów w kolejnych latach. Placówki można wyszukać na stronie NFZ.

Niestety, wielu mężczyzn nie korzysta z takich programów, co może wynikać z braku czasu, wiedzy o nich lub obawy przed diagnozą i leczeniem (tzw. rakofobia i fatalizm nowotworowy). Inne trudności w dostępie do badań to między innymi lokalizacja odpowiednich placówek i czas ich otwarcia, czy wysoka cena badań wykonywanych komercyjnie.

Zwiększenie wiedzy o wpływie stylu życia na ryzyko zachorowania, przemiana postaw dotyczących raka oraz zwiększenie dostępności do badań profilaktycznych to podstawowe elementy długoterminowej polityki przeciwko nowotworom.

Niestety wydatki na profilaktykę zdrowotną ogółem są w Polsce znacznie mniejsze niż w UE – wynoszą odpowiednio 33€ do 102€ per capita (dane OECD za 2019). Aby zmniejszyć liczbę zachorowań wywołanych behawioralnymi czynnikami ryzyka oraz możliwych do uniknięcia zgonów nowotworowych, konieczna jest ustawiczna edukacja i promowanie profilaktyki mężczyzn poprzez:

  • zwiększenie świadomości na temat przyczyn chorób nowotworowych, regularnych badań i dostępnych dla mężczyzn programów profilaktycznych i usług społecznej opieki zdrowotnej,
  • organizowanie bezpłatnych badań kontrolnych dla mężczyzn (ogólnopolskich jak w ramach akcji „Mosznowładcy” https://mosznowladcy.pl/ i wielu podobnych, lokalnych inicjatywach),
  • promowanie zdrowego stylu życia: ograniczenie palenia tytoniu i spożycia alkoholu, poprawa diety i zachęcanie do aktywności fizycznej,
  • poprawa dostępności do badań i specjalistów, szczególnie w mniejszych miejscowościach, włączenie profilaktyki nowotworowej do badań medycyny pracy,
  • wsparcie psychologiczne i emocjonalne dla mężczyzn, aby ułatwić im rozpoczęcie i podtrzymanie odpowiednich działań prozdrowotnych.

Według naszych informacji, MZ uruchomi w listopadzie specjalną kampanię (poza dobrze znaną „Planuję Długie Życie” – https://planujedlugiezycie.pl/) dedykowaną mężczyznom. Czekamy z niecierpliwością.

Zachęcamy wszystkich do odpowiedzialnej profilaktyki własnego zdrowia, w tym chorób cywilizacyjnych i nowotworowych. Nadchodzący Wąsopad to dobra okazja, aby zacząć!

Źródła danych i informacji:

  • Krajowy Rejestr Nowotworów (1999-2021)
  • Krajowe Profile dotyczące Nowotworów (2023)
  • Główny Urząd Statystyczny
  • Ministerstwo Zdrowia
  • Doniesienia medialne
  • Opracowania Fundacji Promocji Profilaktyki „Męska Materia”

Pomóż zmienić świat na lepsze

Przyłącz się