Nowotwory są jednym z najpoważniejszych zagrożeń zdrowotnych w Polsce, tuż po chorobach układu krążenia. Każdego roku w naszym kraju diagnozuje się tysiące nowych przypadków nowotworów. W oparciu o dane z Krajowego Rejestru Nowotworów (KRN 1999-2021), Krajowych Profili Nowotworów (2023) oraz raportów Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), przyjrzymy się statystykom dotyczącym liczby zachorowań i zgonów związanych z nowotworami u mężczyzn.
Ogólna sytuacja epidemiologiczna nowotworów u mężczyzn w Polsce
Według najnowszych danych z Krajowego Rejestru Nowotworów, od dekady w Polsce diagnozuje się ponad 80 tysięcy nowych przypadków nowotworów u mężczyzn rocznie. Z prognozy KRN z 2019 roku, dla bieżącego roku oczekiwano 85 559 zachorowań wśród mężczyzn.
Najczęściej diagnozowane nowotwory u mężczyzn to kolejno rak prostaty, rak płuc, nowotwory skóry oraz rak jelita grubego.
Rak prostaty stanowi obecnie aż ok. 20% wszystkich diagnozowanych nowotworów u mężczyzn, a liczba zachorowań na ten typ nowotworu rośnie w szybkim tempie, w tym w związku z wydłużaniem się życia mężczyzn.
Rak płuc, choć diagnozowany rzadziej niż w poprzednich dekadach, pozostaje najczęstszą wśród nowotworów przyczyną zgonów u mężczyzn. Wpływ na ten spadek mogą mieć m.in. zmniejszenie liczby palaczy i poprawa jakości powietrza w środowisku życia i pracy.
Charakterystyka zachorowań od wieku różni się między kobietami i mężczyznami. Do wieku średniego to kobiety częściej chorują na wszystkie rodzaje nowotworów złośliwych, jednak między 60 a 64 rokiem życia trend zmienia się i to mężczyźni chorują znacznie częściej niż kobiety.
Liczba zgonów z powodu nowotworów u mężczyzn
Niestety, mimo bardzo dynamicznych postępów w medycynie, wskaźniki umieralności w Polsce pozostają wyższe niż średnia w UE. Dane z KRN wskazują, że rocznie z powodu nowotworów umiera ponad 50 tysięcy mężczyzn (2021). Rak płuc pozostaje najbardziej śmiertelnym nowotworem, odpowiadając za około 30% zgonów nowotworowych mężczyzn. Rak prostaty, mimo wysokiej liczby zachorowań, charakteryzuje się niższym wskaźnikiem umieralności dzięki lepszym metodom leczenia i wczesnej diagnostyce.
Zgodnie z prognozami WHO z lutego 2024 szacuje się, że około 1 na 5 osób, zarówno mężczyzn, jak i kobiet, zachoruje na nowotwór w ciągu swojego życia, a około 1 na 9 mężczyzn i 1 na 12 kobiet umrze z jego powodu.
Ciekawym zjawiskiem, które podkreślają statystyki, jest fakt, że choć liczba zachorowań na nowotwory u mężczyzn i kobiet jest podobna, to jednak z ich powodu umiera więcej mężczyzn.
Chociaż w ostatnich dekadach ta różnica się zmniejsza, w 2021 roku na nowotwór zmarło o 17% więcej mężczyzn niż kobiet. Wynika to najprawdopodobniej z:
- opóźnionej diagnozy (brak czasu, rzadkie wizyty kontrolne, zbyt mała uważność onkologiczna),
- różnicy w stylu życia i/lub wykonywanej pracy (zawody o wyższej ekspozycji na czynniki szkodliwe i rakotwórcze),
- odmiennych postaw psychologicznych i socjalizacji mężczyzn wobec zdrowia oraz zachorowań profilaktycznych,
- gorzej rokujących chorobach i innego rozkładu zachorowalności na różne typy nowotworów,
- niezrozumienia przez społeczeństwo natury i przyczyn powstawania chorób nowotworowych.
Wpływ wieku na zachorowalność i umieralność
Nowotwory najczęściej dotykają starszych mężczyzn, zwłaszcza tych po 60. roku życia, jednak liczba zachorowań u młodszych mężczyzn także nieznacznie wzrasta. W szczególności nowotwory jądra występują najczęściej u mężczyzn w wieku 20-40 lat. Młodsi mężczyźni rzadziej dbają o profilaktykę, co skutkuje późnym wykrywaniem chorób, często w zaawansowanych stadiach. Wobec tego tak ważna jest profilaktyka I fazy (wczesna – styl życia), już od młodości.
Wskaźniki umieralności rosną wraz z wiekiem, co podkreśla konieczność profilaktyki II fazy (badań kontrolnych) i wczesnej diagnozy w tej grupie. W przypadku starszych mężczyzn, dominują nowotwory takie jak rak prostaty, rak płuc i jelita grubego, które są ciężej wykrywalne oraz gorzej rokujące niż „medialne” nowotwory jąder. Te są dość rzadkie (około 1300 zachorowań w 2021 roku, wobec około 18000 dla prostaty), a zwykle dobrze rokujące.
Problem wczesnego wykrywania najpopularniejszego wśród mężczyzn nowotworu prostaty, w sposób szybki i pewny (w tym różnicujący go od łagodnego rozrostu prostaty), zajmuje od lat globalne środowisko naukowe urologów i onkologów. Niektóre kraje nie praktykują organizacji profilaktycznych badań PSA jako badania przesiewowego, które nie zwiększa istotnie przeżywalności. Z kolei w Polsce takie badanie jest dostępne w ramach programu Profilaktyka 40 PLUS.
Trend demograficzny wskazuje na nieuchronne starzenie się polskiego społeczeństwa, co w połączeniu ze zwiększoną zachorowalnością w przyszłości, poskutkuje pogorszonym dostępem do opieki onkologicznej, ze względu na większą liczbę pacjentów a niedostateczny przyrost liczby lekarzy onkologów czy placówek. W 2023 roku tylko 67 lekarzy wybrało tą specjalizację, a w całym kraju ich liczbę ocenia się aktualnie na 1116 aktywnych onkologów klinicznych. Już dziś według portalu Świat Przychodni (wyszukiwarka terminów usług medycznych) czas oczekiwania na wizytę do onkologa w większości województw wynosi od około 30 do nawet ponad 60 dni. Na szczęście, wizyty pierwszorazowe, dzięki karcie DiLO oraz braku konieczności posiadania skierowania do poradni onkologicznej są zwykle organizowane szybciej. Wczesne wykrycie choroby skutkuje lepszymi szansami na wyleczenie oraz niesie za sobą niższe koszty dla systemu opieki zdrowotnej oraz pacjenta (uzupełnianie leczenia systemowego, specjalna dieta, rehabilitacja, dodatkowe konsultacje i badania).
Źródła danych i informacji:
- Krajowy Rejestr Nowotworów (1999-2021)
- Krajowe Profile dotyczące Nowotworów (2023)
- Główny Urząd Statystyczny
- Ministerstwo Zdrowia
- Doniesienia medialne
- Opracowania Fundacji Promocji Profilaktyki „Męska Materia”