Papież Franciszek to symbol męskości opartej na pokorze, sile ducha i głębokim zaangażowaniu społecznym. Jako pierwszy papież z Ameryki Południowej i pierwszy jezuita na tronie Piotrowym, Jorge Mario Bergoglio zmienił oblicze Kościoła, wzywając do prostoty, autentyczności i solidarności z ubogimi
Dzieciństwo i młodość w Buenos Aires
Jorge Mario Bergoglio urodził się 17 grudnia 1936 roku we Flores, ubogiej dzielnicy Buenos Aires, stolicy Argentyny. Ojciec Jorge, Mario Bergoglio, imigranty z Włoch, pracował na kolei jako urzędnik, a matka, Regina María Sívori, zajmowała się domem i wychowaniem dzieci.
Od najmłodszych lat Jorge dorastał w środowisku, w którym ceniono ciężką pracę, skromność i solidarność z innymi. Po ukończeniu szkoły podstawowej rozpoczął naukę w Escuela Técnica Industrial, gdzie zdobył wykształcenie technika chemika. Już wtedy kształtowała się w nim głęboka wrażliwość na potrzeby drugiego człowieka.
Pierwsze doświadczenia zawodowe
Zanim zdecydował się na życie kapłańskie, Jorge Mario Bergoglio zdobywał doświadczenie w różnych zawodach. Pracował jako technik w laboratorium chemicznym Hickethier-Bachmann, zajmując się analizami w dziedzinie chemii spożywczej. Równolegle podejmował inne zajęcia – był bramkarzem w nocnych klubach, odpowiedzialnym za bezpieczeństwo klientów. Pracował też jako pomocnik sprzedawcy czy jako sprzątacz w fabryce skarpet.
Dzięki tym doświadczeniom dobrze poznał codzienny trud życia zwykłych ludzi. Nauczył się szacunku do pracy w każdej formie, dostrzegając w niej nie tylko obowiązek, ale i godność człowieka.
Droga do kapłaństwa
Poważna choroba w młodości – zapalenie płuc, które doprowadziło do usunięcia części płuca – stała się dla Jorge momentem głębokiego duchowego przebudzenia. W wieku 21 lat wstąpił do zakonu jezuitów, wybierając życie w prostocie, ubóstwie i pełnym oddaniu drugiemu człowiekowi.
Święcenia kapłańskie przyjął w 1969 roku, a jego dalsza działalność koncentrowała się na pracy duszpasterskiej, edukacyjnej i społecznej, zwłaszcza wśród ubogich. W 1973 roku został prowincjałem zakonu jezuitów w Argentynie, w 1992 roku biskupem pomocniczym Buenos Aires,a w 2001 roku kardynałem.
Działalność w czasie dyktatury w Argentynie
Lata 1976–1982, zwane w Argentynie „Brudną Wojną”, były czasem brutalnych represji i prześladowań. Jorge Mario Bergoglio jako prowincjał jezuitów znalazł się w niezwykle trudnej sytuacji, starając się zachować obecność Zakonu w społeczeństwie, jednocześnie unikając otwartej konfrontacji z reżimem.
Pojawiały się oskarżenia o brak publicznej obrony dwóch jezuitów – Orlando Yorio i Francisco Jalicsa – którzy zostali porwani i poddani torturom. Jednak późniejsze badania, w tym świadectwa samych poszkodowanych oraz relacje innych jezuitów, wskazują, że Bergoglio podejmował działania za kulisami: osobiście interweniował u władz wojskowych, starając się uzyskać ich uwolnienie, ryzykując przy tym własne bezpieczeństwo.
Według zeznań świadków i późniejszych opracowań historycznych, prowincjał jezuitów wykorzystywał wszystkie dostępne środki, aby chronić swoich współbraci – organizował ukrywanie osób zagrożonych aresztowaniem, ułatwiał niektórym wyjazd z kraju. Jego działania, choć mało widoczne publicznie, były motywowane troską o skuteczność i bezpieczeństwo prześladowanych.
Po latach, jako arcybiskup i papież, otwarcie przyznawał, że Kościół w Argentynie nie stanął na wysokości zadania. Publicznie prosił o przebaczenie za zaniedbania tamtego okresu i apelował o budowanie kultury prawdy oraz pojednania.
Jego postawa z tego okresu, choć różnie oceniana, wpisuje się w konsekwentną logikę jego życia – stawiania ochrony życia ludzkiego i dobra konkretnego człowieka ponad działania polityczne czy demonstracje publiczne.
Działalność społeczna – blisko najbiedniejszych
Po zakończeniu dyktatury Bergoglio jeszcze mocniej zaangażował się w pracę na rzecz najbiedniejszych. Jako arcybiskup Buenos Aires często odwiedzał slumsy, rozmawiał z ludźmi żyjącymi na marginesie społeczeństwa i organizował pomoc dla potrzebujących.
Sprzeciwiał się niesprawiedliwościom społecznym, krytykował ekonomiczne wykluczenie i promował ideę „kultury spotkania”, w której ludzie różnych środowisk budują relacje oparte na wzajemnym szacunku.
Później, jako papież Franciszek, kontynuował tę misję, stając się globalnym głosem wszystkich, którym odmawiano podstawowych praw.
Wybór na papieża i przesłanie „Kościoła dla ubogich”
13 marca 2013 roku Jorge Mario Bergoglio został wybrany 266. papieżem w historii Kościoła katolickiego. Jego wybór był bezprecedensowy – pierwszy papież z Ameryki Łacińskiej, pierwszy jezuita na tronie Piotrowym i pierwszy, który przyjął imię Franciszek, inspirowane postacią św. Franciszka z Asyżu.
Już od pierwszych chwil pontyfikatu dał się poznać jako człowiek prostoty i autentyczności. Zrezygnował z apartamentów papieskich, wybierając skromne mieszkanie w Domu Świętej Marty.
Jednym z głównych tematów jego nauczania było wezwanie do bycia „Kościołem ubogim dla ubogich”. W adhortacji Evangelii Gaudium pisał jasno: „Chciałbym Kościoła ubogiego i dla ubogich.”
Papież wielokrotnie przypominał, że prawdziwy chrześcijanin powinien być obrońcą słabszych, gotowym nieść pomoc tym, którzy znaleźli się na marginesie społeczeństwa.
Papież o męskości – odwaga i czułość
Franciszek ukazywał męskość jako powołanie do odwagi, autentyczności i służby innym. Podkreślał, że prawdziwy mężczyzna to opiekun i wsparcie dla swojej rodziny oraz wspólnoty.
W jednej ze swoich katechez mówił: „Dziecko potrzebuje ojca, który czeka, przyjmuje, wychowuje, ale nie dominuje.”(Audiencja Generalna, 4 lutego 2015)
Wzywał mężczyzn do odwagi w codziennym życiu i podkreślał: „Prawdziwa odwaga to nie siła fizyczna, ale zdolność do służenia innym, do stawania w obronie słabych i do życia w prawdzie.” (Przemówienie do młodych, Rio de Janeiro, Światowe Dni Młodzieży 2013)
Papież zachęcał także, aby mężczyźni nie bali się czułości i okazywania emocji: „Czułość nie jest słabością. Czułość to odwaga miłości.” (Homilia podczas Mszy św. w Domu Świętej Marty, 23 kwietnia 2013)
Podczas Światowego Spotkania Rodzin w 2015 roku w Filadelfii powiedział również: „Mężczyzna jest powołany, by kochać i służyć z wielkodusznością, by być opoką dla swojej rodziny, ale bez zamieniania tej siły w dominację.”
Franciszek konsekwentnie przypominał, że prawdziwa siła mężczyzny polega na umiejętności chronienia, towarzyszenia i wspierania innych.
Śmierć i dziedzictwo
Papież Franciszek zmarł 21 kwietnia 2025 roku w Domu Świętej Marty w Watykanie w wieku 88 lat w wyniku udaru i nieodwracalnej zapaści kardiologicznej.
Pozostawił po sobie nie tylko zmieniony obraz papiestwa, ale i głębokie dziedzictwo – pokory, odwagi, troski o najsłabszych i wezwania do odpowiedzialności.
Papież Franciszek swoją skromnością, odwagą i autentycznością zdobył serca milionów wiernych i ludzi dobrej woli na całym świecie. Był autorytetem nie tylko dla katolików – jego głos w sprawach społecznych, ekologicznych i moralnych rezonował daleko poza Kościołem.
Poznaj też historię innego mężczyzny, który miał odwagę głosić niepopularne poglądy i wytrwale bronił swoich wartości – Desmonda Dossa, Mężczyzny Lipca 2024.
Fot. Kardynał Jorge Bergoglio SJ (późniejszy Papież Franciszek), 2008 rok. Aut. Aibdescalzo, CC BY-SA 4.0 https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0, via Wikimedia Commons
