Młodość i edukacja
Bogusław Piłsudski urodził się 2 listopada 1866 roku w Zułowie na Litwie, w szlacheckiej rodzinie Piłsudskich. Jego rodzice, Józef Wincenty Piłsudski i Maria z Billewiczów Piłsudska, należeli do znanej rodziny o tradycjach patriotycznych. Młodość Bogusława upływała w cieniu historycznych wydarzeń oraz w atmosferze polskiego domu pełnego rozmów o wolności i niepodległości. Najsłynniejszym z rodzeństwa był oczywiście jego młodszy brat, Józef Piłsudski, przyszły Marszałek Polski.
Bogusław ukończył szkołę średnią w Wilnie, gdzie zdobył solidne wykształcenie klasyczne, a następnie podjął studia na Wydziale Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Warszawskiego. Jego zainteresowania naukowe w dziedzinie przyrody i geografii przyciągnęły uwagę profesorów i zapowiadały obiecującą karierę.
Działalność patriotyczna
Już w czasach gimnazjalnych Bogusław zaangażował się w działalność patriotyczną. Wspólnie z bratem Józefem zorganizowali kółko samokształceniowe Spójnia. W latach osiemdziesiątych XIX wieku Bogusław wstąpił do tajnych organizacji studenckich, które dążyły do odzyskania przez Polskę niepodległości. Był aktywnym członkiem socjalistycznych kół studenckich, które działały w Warszawie. Organizacje te zrzeszały młodzież, która miała nadzieję na wyzwolenie kraju spod władzy carskiej i przywrócenie Polski na mapę Europy.
Po śmierci matki w 1886 roku wyjechał do Petersburga, gdzie zdał egzamin na bakałarza i wstąpił na Wydział Prawa miejscowego uniwersytetu. Tam zaangażował się w przygotowania Woli Ludu (rosyjskiej organizacji rewolucyjnej) do zamachu na cara Aleksandra III. Wśród zamachowców znajdował się między innymi Aleksander Uljanow (starszy brat Włodzimierza, znanego potem jako Lenin), który po procesie został stracony.
W wyniku donosu został aresztowany przez rosyjską policję i skazany na karę śmierci, którą dzięki rodzinnym znajomościom zamieniono mu na 15 lat katorgi na Syberii.
Zesłanie na Sybir
W roku 1887 Bogusław Piłsudski trafił na Sachalin, który był jednym z najcięższych miejsc zesłań w całym imperium rosyjskim. Życie i praca w tych ekstremalnie trudnych warunkach wzbogaciły jego wiedzę o tamtejszym społeczeństwie, a także przyczyniły się do zrodzenia jego zainteresowań etnograficznych.
Na Sachalinie zaczął odkrywać bogactwo kultury lokalnych plemion, takich jak Ajnowie i Niwchowie. Po pewnym czasie zyskał pozwolenie na samodzielne poruszanie się po wyspie, co umożliwiło mu prowadzenie obserwacji naukowych.
Badania etnograficzne
Pobyt na Syberii okazał się momentem przełomowym w życiu Bogusława Piłsudskiego. W trakcie zesłania zainteresował się kulturą Ajnów – rdzennych mieszkańców Sachalinu oraz Hokkaido. Z czasem zdobył ich zaufanie i mógł przystąpić do badań nad ich kulturą, językiem, obrzędami oraz wierzeniami. Stworzył jedne z pierwszych dokumentacji językowych oraz etnograficznych Ajnów, nagrywał pieśni i opowieści ludowe, a także zebrał pokaźną liczbę przedmiotów codziennego użytku i elementów sztuki Ajnów. Dzięki swoim badaniom zyskał uznanie nie tylko w Rosji, ale także w Japonii, gdzie kultura Ajnów miała ważne znaczenie historyczne.
Bogusław Piłsudski, mimo że był zesłańcem, zdołał nawiązać współpracę z rosyjskimi i japońskimi badaczami oraz z instytucjami naukowymi, które doceniły jego dorobek. Jego prace przyczyniły się do ocalenia wielu elementów kultury ajnoskiej przed zaniknięciem. Dziś uznaje się je za jedne z najważniejszych dokumentów na temat tego ludu i jego języka. Jego publikacje były wykorzystywane przez rosyjskich etnografów oraz japońskich antropologów i do dziś mają wartość naukową.
Powrót do Europy
Po latach spędzonych na Syberii Bogusław wrócił do Europy w 1906 roku. Przeprowadził się do Paryża i zaczął współpracować z wieloma naukowymi instytucjami i muzeami, w tym z Muzeum Etnograficznym w Krakowie.
Ze swoim bratem, Józefem Piłsudskim, utrzymywał sporadyczny kontakt. W miarę jak Józef angażował się w działania niepodległościowe i polityczne, Bogusław znajdował swoje miejsce głównie w świecie naukowym i nie wdawał się w publiczną działalność polityczną.
W Paryżu kontynuował również swoje badania nad kulturą ludów Syberii, korzystając z materiałów, które przywiózł ze sobą z Sachalinu. Uznawany był za eksperta w dziedzinie kultury Ajnów i prowadził wykłady oraz spotkania, podczas których dzielił się swoją wiedzą i doświadczeniem.
Śmierć i dziedzictwo
Bogusław Piłsudski zmarł 17 czerwca 1918 roku w Paryżu. Został pochowany na paryskim cmentarzu Les Champeaux w Montmorency, gdzie spoczywa wielu wybitnych Polaków, którzy ze względu na sytuację polityczną i społeczną musieli opuścić ojczyznę.
Jego dorobek został upamiętniony zarówno w Polsce, jak i w Japonii oraz Rosji. Szczególną pamięć o nim zachowano wśród społeczności akademickich zajmujących się badaniami nad kulturami Ajnów oraz ludów Syberii. W Rosji i Japonii jego prace są często cytowane w literaturze dotyczącej Ajnów.
Również w Polsce pamięć o nim jest pielęgnowana, choć jego postać pozostaje w cieniu słynnego brata. Jako badacz, który mimo trudności życiowych, takich jak zesłanie i odcięcie od ojczyzny, zdołał zachować swój patriotyzm i oddać się pracy naukowej, Piłsudski stanowi przykład poświęcenia dla nauki i kultury. Jest prawdziwą inspiracją dla badaczy i naukowców, jak mimo trudnych okoliczności można zachować pasję i osiągnąć znaczący wkład w rozwój nauki.
Fot. unknown-anonymous, Public domain, via Wikimedia Commons
